Euskadiko Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeak Eusko Jaurlaritzako Lan eta Enplegu Sailak egindako “Gizarteratzeko eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren Lege-Aurreproiektuari” buruzko txostena egin du. Kontseiluak emandako erantzunean, proposatutako araua aurrerapauso positibotzat hartzen du egungo egoerari dagokionez, eta, aldi berean, egokitzat jotzen du izapidetzea.
Legegintza-ekimen horren xedea Diru Sarrerak Bermatzeko eta Gizarteratzeko Euskal Sistema arautzea da. Sistema horren xedea pertsonak baztertuta geratzeko arriskua prebenitzea, bazterkeria pertsonal, sozial eta laboraleko egoerak arintzea, bizitza duin baten garapena bermatzea eta baliabide pertsonal, laboral, sozial edo ekonomiko nahikorik ez dutenak erabat gizarteratzea da. Horretarako, lege berriaren helburu nagusia Diru-sarrerak Bermatzeko eta Gizarteratzeko Euskal Sistema osoaren funtzionamendua egokitzea da, eta, bereziki, sistema hori osatzen duten prestazio ekonomikoena, Diru-sarrerak Bermatzeko abenduaren 23ko 18/2008 Legea eta haren ondoriozko xedapenak eguneratuta.
Euskadin, Gizarteratzeko eta Diru Sarrerak Bermatzeko Sistemak pobrezia larritik babestu nahi ditu egoera hori bizi duten gehien-gehienak, pobreziaren eta gizarte-bazterketaren maila orokorrak murriztuz. Hala ere, irizpenak adierazten duen bezala, 2008ko finantza-krisiaren osteko hazkunde ekonomikoak ez du Euskadin pobrezia eta gizarte-bazterketa haztea eragotzi.
Bestalde, Covid19aren pandemiak eragindako krisi soziosanitarioaren eta sozioekonomikoaren ondorioz, egoerak nabarmen egin du okerrera, eta aldaketa horiei, bizitzeko gutxieneko diru-sarrera (BGD) ezartzen duen eta sistema osoa birplanteatzera eta birdiseinatzera behartzen duen maiatzaren 29ko 20/2020 Errege Lege Dekretua onartzearen ondoriozkoak gehitu behar zaizkie.
Hori guztia dela eta, Kontseiluak gizarte-babeseko, gutxieneko diru-sarrerak bermatzeko eta gizarteratzeko neurriak egokitu behar ditu, Diru-sarrerak Bermatzeko Sistemaren prestazio ekonomikoen estaldura eta sarbidea hobetzeko, eta lan- eta gizarte-bizitzan, gizarte-zerbitzuetan eta kalitatezko enpleguan moldatzeko zailtasunak dituzten euskal herritarren sarbidea hobetzeko.
AURRERAPEN POSITIBOA
Euskadiko Aholku Batzordeak egokitzat jotzen du egungo arau-esparrua modernizatzea. Horretarako, beharrezkoa da arau-esparru hori eta Sistema bera sakon eguneratzea.
Era berean, irizpenak bere gogoeta orokorren artean, araua egiteko prozesuan adostasunak duen garrantzia jasotzen du; izan ere, “nahi dugun gizartearen ideia definitzen duen eztabaida da, eta, beraz, sistemaren aldaketan egituratzen diren neurri zehatzetatik askoz harago doa. Gure ustez, gure erkidegoa egituratzen duen elementu bati buruzko eztabaida baten aurrean gaude”. Era berean, Kontseiluaren arabera, aurreproiektua asmo handikoa da edukiari dagokionez, eta egoki identifikatzen ditu aurrean dituen erronka handiak.
Arauaren zenbait alderdiri balioa ematen zaie, hala nola: laneratzera eta gizarteratzera bideratutako zerbitzuen erregulazioari, prestazioak modu eraginkorragoan kudeatzea eta erabiltzaileen eskubidea aitortzea erraztuko duen prozedurari, eta ikuskatzeko ahalmenari, Diru-sarrerak Bermatzeko Sistema babesteko elementu egituratzaile gisa. Beste alde batetik, hobetzeko eremutzat hartzen dira, besteak beste, prestazioen zenbatekoei buruzkoak, DSBEa jasotzen duten langileei buruzko erregulazioa eta adinari eta erroldatzeari buruzko baldintzak.
Irizpenak zenbait gogoeta espezifiko aurkezten ditu arauaren hobekuntza gisa: 1. artikuluan, lortu beharreko helburuetako bat lan-merkatuan sartzea sustatzea dela aipatzea; 3. artikuluan, lan-merkatuan sartzea lehentasunezko aukeratzat hartzea; 11. artikuluan, prestazio ekonomikoak betebeharrak betetzearen baldintzapekotzat jotzea; 69. artikuluari erreferentzia eginez, bazterketa digitalik eza babestea; 82. artikuluari dagokionez, onartutako prestazioen kontrolean biurtekoa baino maiztasun txikiagoko proposamena egitea; 118. artikuluari dagokionez, Gizarteratzeko Programa Integratua eta Pertsonala sinatzeko ezarritako epea murriztea, prestazio ekonomikoak onartzen diren egunetik aurrera; eta, azkenik, 119. artikuluarekin erlazionatuta, prestazioa jasotzen den urte bakoitzeko, Lanbidek lan-eskaintza edo prestakuntza-ekintza bat bideratzea.