Topaketaren izenburua "Etxebizitzaren erronka: konponbideak eraikitzen ikuspegi multidimensonaletik " izan da eta ekainaren 2an, astelehenean, egin da, Bilboko Euskalduna Jauregian. Hitzorduan CES-EGABeko lehendakari Javier Muñecasek eta Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Hiri Agenda sailburu Denis Itxasok parte hartu dute, besteak beste.
Euskadiko Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeak jardunaldi bat antolatu du Euskadiko etxebizitzaren arazoa aztertzeko, bai eta herritarrek higiezinen merkaturako sarbidea hobetzeko izan ditzaketen konponbideak edo neurriak aztertzeko ere.
Jardunaldiaren izenburua "Etxebizitzaren erronka: konponbideak eraikitzen ikuspegi multidimensonaletik" izan da, eta ekainaren 2an egin da, astelehena, Bilboko Euskalduna Jauregian.
Honako hauek hartu dute parte: Javier Muñecas Euskadiko EGABeko lehendakariak; Denis Itxaso Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Hiri Agendako sailburuak; Esther Apraiz EUDEL Euskadiko Udalen Elkarteko presidenteak; Iratxe Uriarte Euskadiko Gazteriaren Kontseiluko presidenteak; Javier Burón NASUVINSAko zuzendari kudeatzaileak; Luis Alba UNECA Arabako Eraikuntzako Enpresen Elkarteko presidente eta CONFEBASKeko eraikuntza-batzordeko presidenteak; Patricia Vale ALOKABIDEko zuzendari nagusiak; eta Unai Fernández de Betoño EHUko irakasle eta arkitektoak.
Etxebizitzaren egoera Euskadin
Javier Muñecas CES-EGABeko presidenteak eman dio hasiera jardunaldiari, Denis Itxaso Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Hiri Agenda sailburuarekin batera. Javier Muñecasek adierazi duenez, "Euskadiko EGABek euskal gizartearen arazo kezkagarrienetako bati buruzko eztabaidan egon nahi du", erakunde hori gizarte zibilaren ordezkaritza zuzena baita. Horregatik, egokia da CES-EGABek hausnarketarako espazio plurala antolatzea, adituek beren azterketak, iritziak eta "gizarte-kohesioari eragiten dion" problematikaren konponbide posibleak azal ditzaten.
Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Hiri Agendako sailburuak onartu du etxebizitza-eskaerak eskaintza gainditu duela, urtean 5.000 etxebizitza berri eraikitzea ez baita nahikoa Euskadiko egoitza-premiei erantzun eraginkorra emateko. Eskariaren hazkunde hori familia- eta bizikidetza-egituran izandako aldaketek baldintzatzen dute, gero eta pertsona gehiago bakarrik bizitzea eragiten baitute.
Etxebizitza libre gutxi dago, prezioa oso altua da eta klase ertainek etxebizitza babestuaren eskatzaile gisa bat egin behar dute. Gainera, udalek maniobratzeko tarte txikia dute.
Duela gutxi, 2025-2027 aldirako Etxebizitza Plan Zuzentzailea aurkeztu da, bizitegi-krisiaren egoerari hiru ardatz nagusiren inguruan heltzeko: tentsionatutako eremuak, hirigintza-erreformak eta lankidetza publiko-pribatua. Legedi berriak denborak % 50era murrizten dituen prozedura laburtu bat duen lehentasunezko jarduketa-figura urbanistiko bat lortu nahi du, lurzoruaren erreserba estrategikoa eta babes ofizialeko etxebizitzak finantzatzeko gizarte-funts bat ezartzea bezalako neurriak sustatzeaz gain. Beste aldaketa batzuk ere aurreikusten dira, hala nola tentsioan dauden eremuetan etxebizitza turistikoak inskribatzeko debekua.
Gainera, sailburuak adierazi du eraikuntzaren sektorea industrializatu egin behar dela, kostuak eta eraikuntza-epeak murrizten laguntzeko.
Adituen proposamenak
Ondoren, gonbidatutako adituek hitzaldi batzuk eman zituzten; EAEko etxebizitzaren egoerari buruzko diagnostikoa azaltzeaz gain, hainbat proposamen ere egin zituzten.
Lehenik eta behin, Esther Apraiz EUDEL Euskadiko Udalen Elkarteko presidenteak tentsioan dauden eremuak azpimarratu zituen eta etxebizitza-merkatua arautzeko eta etxebizitza irisgarrien eskaintza sustatzeko beharra nabarmendu zuen.
Euskadiko Gazteriaren Kontseiluko presidente Iratxe Uriartek hainbat datu eman zituen, hala nola gazteak nahi baino 6,4 urte geroago emantzipatzen direla. Gazteei erostea edo alokatzea nahiago duten galdetuz gero, gehienek etxebizitza bat erostearen alde egingo lukete, baina errealitatea da alokairurako soldata garbiaren ehunekoa % 56,7koa dela, eta etxebizitza erosteko, berriz, % 73,2koa. Etxebizitza eskuratzeko zailtasunak jaiotza-tasaren beherakada edo amatasunaren atzerapena bezalako ondorioak dakartza, bizitegi-egoera ezegonkorraren ondorioz. Bestalde, konpromiso soziala eskatu zuen, gazteei zuzendutako proposamen zehatz eta bideragarriak planteatzeko.
Javier Burón Nafarroako Gobernuko NASUVINSA etxebizitza eta hirigintzako sozietate publikoaren zuzendari gerenteak defendatu zuen Estatuko lege bat behar dela etxebizitza eskuragarrien eraikuntzan lan egiten duten enpresak arautzeko, eta etxebizitza-merkatuan modu iraunkorrean lagunduko duen eragile publiko eta pribatuen ekosistema bat bultzatu behar dela, besteak beste, etxebizitza irisgarrien tipologia desberdinak behar direlako premia desberdinetarako. Funtsezkoa da etxebizitza pertsonentzat ezinbesteko gutxienekotzat hartzea, osasun-sistema bezala. Azkenik, etxebizitza-politiketan BPGren % 1 modu iraunkorrean erabiliko balitz, arazoa konpondu ahal izango litzatekeela adierazi zuen, lurzorurik eza ez baita arazo nagusia.
UNECAko eta CONFEBASKeko eraikuntza-batzordeko presidente Luis Albak adierazi zuen ez zegoela etxebizitza egokirik eta eskuragarririk erosteko zein alokatzeko. Hori bereziki nabarmena da populazioaren segmentu kalteberetan, baina klase ertainei ere eragiten die. Egoera horretarako irtenbide bakarra lankidetza publiko-pribatua da, epe luzerako helburuekin eta merkatuaren eta pertsonen beharren aldaketei erantzun eraginkorra emateko malgutasunarekin.
Unai Fernández de Betoño EHUko irakasle eta arkitektoak azaldu duenez, azken zazpi urteetan alokairuaren prezioak % 27 igo dira Euskadin, eta soldatak, berriz, % 17 baino ez. Horren erakusgarri da azken 18 hilabeteetan Etxebideren alokairu-zerrenden eskatzaileek % 46 egin dutela gora.
Patricia Val ALOKABIDEko zuzendari nagusiak gainerakoek azaldutakoa azpimarratu du eta azpimarratu du beharrezkoa dela alokairu soziala eta formula berriak sustatzea, behar duten pertsona guztiei alokairua errazteko.
Etenaldi baten ondoren, Eva Domaika SER Vitoria kateko albistegietako buruak moderatutako mahai-inguru batekin amaitu zen jardunaldia. Bertan, adituek etxebizitzaren arazoarekiko jarrerak alderatu zituzten.
Egiturazko arazo bat
Euskadiko Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeak Euskadirentzako egiturazko erronka gisa aipatzen zuen etxebizitzaren esparrua EAEko 2023ko Memoria Sozioekonomikoan. Txosten hori urtero egiten du Euskadiko Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeak eta bertan jasotzen dira lurraldearen adierazle sozial eta ekonomiko nagusiak, baita Euskadiko egoera sozioekonomikoari buruzko gogoeta eta gomendioak ere.
Euskadiko Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeak bere azken Memoria Sozioekonomikoan adierazten duenez, higiezinen merkatuan nolabaiteko geldialdia sumatzen bada ere, prezioek gorantz jarraitzen dute eta alokairuko etxebizitzen eskaintza ez da nahikoa. Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordearen ustez, Euskadiko Etxebizitza Planetan eta Etxebizitzaren aldeko Itun Sozialean jasotako neurriek, alokairu eskuragarria eta birgaitzea babesteaz gain, etxebizitza babestuaren eskaintza handitzeko zailtasunak dituzten kolektiboentzat, eremu horretako egoera hobetu dezakete.